WE ARE FREE TO SUCCEED, NOT TO FAIL - Pensaméntu Refleksivu

Agnelo A. Montrond, USA

Thomas Jefferson frâ: «In matters of style, swim with the current; in matters of principle, stand like a rock. »; Ana Nho Prukópi di Kanpana-Baxu frâ: «Mudjê di Djarfogu ten ses razan: si e pa mofinu peta-m se dinheru, má N kre radjador peta-m se konbérsu »

Thomas Jefferson y Ana Nho Prukópi di Kanpana-Baxu frâ un konbérsu pizadu y prufundu li-sin- góra. E ka sumâ txeu argen, móda anónimus DASAEV, Djon di Maripuldina, Pide-Mindelo, OWNER, y ses kapangas, ki ta abri bóka y só leviandadi ku sujidadi ki ta sai.

Di faktu, ten txeu manera di pensâ y papiâ: ten pensâ y papiâ mariadu, pensâ y papiâ dretu, pensâ y papiâ ben, y pensâ y papiâ ben pensadu y ben papiadu. Pensaméntu refleksivu ta pirmiti di transformâ ideias en atitudis. N ta rekomendâ arguns di nos kumentaristas, sobritudu kes anónimus ki N mensionâ li diriba li, pa es kriâ ábitu di pensâ refleksivamenti. Só asin es ta konsigi ser ator y observador di ses própi asãu na prusésu di transformasãu di ses vida real. É prisizu kestionâ, kolokâ prublémas, sujiri, ilaborâ y konstrui kunhesiméntu. Du pensâ ku arti y stétika, móda Thomas Jefferson y Ana Nho Prukópi, sen diminui ó kontaminâ ningen, sen diminui ó kontamina nada. Du pensâ ku ikilibriu y sustentasãu. Du pensâ na orizontal, na vertikal, en diagonal, enfin na tudu diresãu. Du pensâ di manera muti-dimensional.

Pensâ refleksivamenti é midjó manera di pensâ, através di un diálugu ki un argen ta stabelesê ku se própi kabésa, óra ki el ta tentâ razolvê prublémas ki vida sa ta kria-l. Du debê adotâ un fórma krítiku di pensâ, má sen tentâ xuxâ nos kunpanheru. É ka distruindu otus ki un argen ta konstrui se imájen y reputason. Un pensador refleksivu ta distingidu fasi di un pensador baratu y sinplista ki ta pensâ só pa fradu ma el ta pensâ. Arguns até podê ta pensâ ma karkuti argen, koba algen, insultá jent, po argen baxu, dinigri imájen di pesoas, etc, é un fórma di pensâ. Kantador kanta y frâ: pensâ puzitivu. Mi N ta frâ: pensâ konstrutivamenti. Transformâ bus ideias en atitudis puzitivu na kumentárius ki bu ta fazê en ves di ngatxâ trás di un nómi falsu y bonbardiâ públiku ku un pensaméntu fantoxi, retrógradu, y supérflu.

Pensâ signifika stabelesê relasãu entri kuzas ki du sabê, nos kapasidadi di persebê mundu y uza-s. Pensâ refleksivamenti signifika refleti, konsiderâ, izaminâ, formâ un juizu, imajinâ sen spekulâ, pa bu podê birâ bu kabésa un fazedor di pensaméntu refleksivu, y odjâ mundu ku se povu, ku klaréza y klaridadi. Po órden y sekuênsia na nos ideias y asãu. Fazê izami di konsiênsia, fazê introspesãu, ntendê kenha ki e bo, pa bu podê ntendê otus, pa bu podê ntendê kuzé ki e dretu y kuzé ki e tortu.

Pensa refleksivamenti ta iziji pa du pensâ nos própi pensaméntu y interrogâ sobri kuzas ki du ta asumi ma e verdadi, kuzas ki du ta valorizâ, kuzas ki du ta karditâ na el, pa du podê alertâ nos própi kabésa. Nos tudu du ten un ladu puzitivu y un ladu negativu; un banda bon y banda mau, un konportaméntu konsienti y kontroladu, y un konportaméntu inkonsienti y diskontroladu. Tudu argen podê atinji un sértu nível di pensaméntu refleksivu ki ta pirmiti un argen di ivitâ di fazê kuzas negativu, diskontroladu, sen pensâ dretu primeru ántis di fazê. Sima ki sabedoria popular ta frâ: «Jizus e ántis di kéda». Du debê dizabri nos pensaméntu sima prisma transparenti ta dizabri lus. Sima prisma ta distransâ lus en raius di kunpriméntu di onda diferenti, pensaméntu refleksivu e un fórma di kriâ opurtunidadis pa un análizi ditalhadu di tudu iliméntus ki ta sta transadu na un prublema pa du podê distransa-s y resolve-s tintin pa tintin.

Du pensâ konstrutivamenti pa rizolvê prublemas y nunka pa kriâ prublemas. Du formâ y informâ nos pensaméntu ku pedagojia y étika pa du podê ivitâ injustisa susial. Du xinâ mininu pensâ en ves di dikorâ pa ripiti nos pensaméntu. Na skóla du xinâ mininus pensâ ku autonomia. Du xina-s pensâ «outside the box». Ka du da-s pexi; du nxina-s piskâ. Du xina-s ma ka ten ninhun korelasãu entri abri un grada-xuva y po txuba txobê. Du xina-s pensâ altu y prufundu. Du xina-s pensâ sobri ses própi pensaméntu (metacognition), ka só sobri pensaméntu di otu argen. Du xina-s kurriji ses kabésa ántis di otu argên kurriji-s. Du xina-s fazê sforsu pa es pode pensa ben, organizâ y struturâ ses pensaméntu. Du xina-s a enpoderâ ses kapasidadi pa resolve prublemas ku ifisiênsia y efikásia. Let us teach them that they are free to succeed, not to fail.

Pensaméntu krítiku ta abarkâ arguns eleméntus inpurtanti sima karáter diklarativu y metakognitivu, aspétu stratéjiku y prinsípius epistemolójikus. Óra ki un argen ta pensâ y ta rasusinâ sobri konseitus, el debi perguntâ se kabésa perguntas di tipu: Kuzé ki N sabê? Kumódi ki N ta fazê pa N uzâ kuzas ki N sabê? Kumódi ki N sabê?, etc.

Será ki rasistas ta pensâ refleksivamenti?

Será ki kes gentis ki e kóntra Alfabétu Kabuverdianu Ofisial, AK (ex-ALUPEC) ta pensâ refleksivamenti?

Será ki terroristas, inkluindu terroristas na spasu sibernautiku ta pensâ refleksivamenti?