ALFABETU KABUVERDIANU

Pa Marsianu Nha Ida Padri Nukulau Ferera

Ale li un rezumu di regras di alfabetu kabuverdianu ofisial: Studus di fonetika di nos lingua mostra ma, bazikamenti, tudu son ki ten na nos lingua, ten tanbe na lingua purtuges, exseptu:

son [dʒ] ki ta reprezentadu pa digrafu DJ/dj – ezenplu: El djobe-m so ku rabu di odju;

son [ŋ] (= son aprosimadu) ki ta reprezentadu pa Ñ/ñ – ezenplu: El xatia ku mi, el ñuli-m, el ba se kaminhu; son [tʃ] ki ta reprezentadu pa digrafu TX/tx – ezenplu:

Txuba txobe bedju!

Otu diferensa baziku entri alfabetu kabuverdianu i alfabetu purtuges, e ki nos alfabetu ta sigi rekomendason di Asosiason
Fonetiku Internasional – un organizason ki ta djunta sientistas di lingua di mundu interu. Es rekomendason e pa liberta nos
desendentis di dikora ortografia pa-sisi, di pasa mal dibaldi trokadu erus ortografiku.

Es rekomendason sientifiku ta fla ma un mesmu son debe skrebedu di mesmu manera na kualker palavra pa kriansa ka ten nesesidadi di purgunta modi ta skrebedu nenhun palavra. Trokadu es rekomendason, nu ten:

Son [s] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku C, na otus ku Ç, na otus ku S, na otus ku SS, na otus ku X – na nos lingua, es son [s] ta reprezentadu apenas ku S na kualker palavra ki es son
ta surji – ezenplu: purtuges: associação / próximo / cinema / sineta; kabuverdianu: asosiason / prosimu / sinema / sineta.

Son [k] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku C, na otus ku Q, na otus ku QU, na otus ku X, na otus ku K– na nos lingua, es son [k] ta reprezentadu apenas ku K na kualker palavra ki es son ta surji – ezenplu: purtuges: cama / quarto / quente / flexão / karaté; kabuverdianu: kama / kuartu / kenti / flekson / karate.
Son [ʒ] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku G, na otus ku J – na nos lingua, es son [ʒ] ta reprezentadu apenas ku J na kualker palavra ki es son ta surji – ezenplu: purtuges: gelo / jeito / imagem; kabuverdianu: jelu / jeitu / imajen. Asin,
na nos lingua, letra G ta reprezenta apenas son [g], mesmu antis di E o I – ezenplu: galu / purtuges / gindasti. Son [u] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku U, na otus ku O – na nos lingua, es son [u] ta reprezentadu apenas ku U na kualker palavra ki es son
ta surji – ezenplu: purtuges: uva / santo; kabuverdianu: uva / santu.
Son [ʃ] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku CH, na otus ku X – na nos lingua, es son [ʃ] ta reprezentadu apenas ku X na kualker palavra ki es son ta surji – ezenplu: purtuges: chá / xarope;
kabuverdianu: xa / xaropi.

Son [z] ki na purtuges ta reprezentadu na alguns palavra ku Z, na otus ku S, na otus ku X – na nos lingua, es son [z] ta reprezentadu
apenas ku Z na kualker palavra ki es son ta surji – ezenplu: purtuges: zero / casa / exame; kabuverdianu: zeru / kaza
/ ezami.

Na nos lingua, ta utilizadu H so na digrafu LH i NH (ezenplu: pilha / banhu).

Pronomi pesoal sujeitu primeru pesoa di singular ta reprezentadu pa N (senpri N maiuskulu i separadu di otus palavra)
– ezenplu: Dja N djobe kaneta, mas N ka atxa-l.
Ta uzadu trasu-di-union (ifen) pa separa verbu di pronomi pesoal konplementu
– ezenplu: Da-m / da-bu / da-l / da-nu / da-nhos / da-s un abrasu.
Na varianti di Santiagu: a) Nazalizason di vogais e senpri ku N – ezenplu: purtuges: amanhã / tanto / tempo / fim / tromba
/ um; kabuverdianu: manhan / tantu / tenpu / fin / tronba / un. b) Ka ta uzadu nenhun letra mudu – ezenplu: purtuges:   acção / futebol / hoje / baptizado; kabuverdianu: ason / futbol / oji / batizadu.