DISKURSU INAUGURAL DI OBAMA TRADUZIDU NA KRIOLU

Traduzidu di Ingles pa Kriolu pa Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera (es e ka un traduson ofisial)

Nhas konpanheru konpatriota:

Sta oji dianti di nhos un umildi serventi ki ta agradese nhos konfiansa nel depozitadu i ki sta sienti di sakrifisius suportadu pa nos antepasadus. N ta agradese Prezidenti Bush pa se servisu en prol di nos nason i inda pa se jenerozidadi i kooperason duranti es tranzison.

44 Merkanu dja faze juramentu prezidensial. Es palavras pronunsiadu na tenpus di ondas kresenti di prosperidadi i di mar mansu di pas. Mas, manenti, es palavras pronunsiadu dibaxu di nuvens tenebrozu i di mau tenpu. Na kes sirkunstansia li, Merka ba pa frenti non so trokadu kapasidadi i vizon di ses mas altus dirijenti, mas tanbe trokadu “Nos, Povu,” nu kontinua leal ku ideais di nos projenitoris i ku nos dokumentus fundador.

Asin ki ten stadu ta kontese. Asin ten ki kontese ku es jerason di Merkanus.

Ma nu sta na meiu di krizi, tudu algen dja ntende dretu. Nos nason sta na gera ku un redi grandi di violensia i odiu. Nos ekonomia sta mutu mas fraku trokadu ganansia i iresponsabilidadi di alguns, mas tanbe trokadu falhansu koletivu di toma desizons inpopular pa prepara nos nason pa un novu era. Alguns pesoa ku kazas ipotekadu dja fika sen es trokadu falensia; mas algen sta sen trabadju; alguns enpreza dja fitxa. Kustu ku saudi sta altu dimas; nos skolas meste midjora; i kada dia nu sa ta odja novus prova ma sima nu ta gasta enerjia ta fortifika nos adversarius i prejudika nos planeta.

Es ki e sinais di krizi, tudu ku dadus statistiku. Menus mensuravel, mas non menus prufundu, e enfrakesimentu di speransa pa tudu kantu di nos tera – es medu ki ka sa ta da-nu susegu ma ka ten tadju pa Merka ka bira mas pobri i ma nos fidjus debe baxa anbison.

Oji N ta fla-nhos ma difikuldadis ki nu sa ta pasa ka e di brinkadera. Es difikuldadis e dimedisisu i ka poku. Es e ka sinplis di resolve, nen es ka ta rezolvedu faxi. Mas, nhos pode ten serteza: nu ta rezolve es difikuldadis ti rezolve!

Oji nu sta li djuntadu pabia nu skodje speransa na nves di medu, djunta-mo na nves di konflitu i dezakordu.

Oji nu djunta lisin pa nu fla basta di rexa trokadu bagatelas i promesas falsu, basta di kulpa otus i di manias obsoletu. Dja dura dimas ki es kuzas sa ta trapadja nos governason.

Inda, nos, nu e un nason joven, mas, ku palavras di Biblia, dja txiga ora di kaba ku kabesa rixu di kriansas. Dja txiga ora di nu labanta kes konportamentu dretu ki nu erda. Di selebra kes midjor parti di nos storia. Di leba pa dianti kel eransa bodona, pa jerasons futuru kontinua ku es valoris nobri: promesa sagradu ma tudu nos e igual, tudu nos e livri, tudu nos merese xansi di trabadja pa nos felisidadi.

Na ta ripiti ma nos nason e bodona nu ta da konta ma pa nos nason kontinua bodona nu ten ki trabadja. Nes nos andansas nu ka ten stadu ta skodje kes kaminhu mas kurtu o konforta ku poku. Nu ka ten stadu ta skodje kaminhus di mofinus – di kes ki ta skodje pasa-sabi na nves di trabadju, di kes ki kre so goza rikeza i fama. Kontrariu, ki traze-nu, atraves des kaminhu kunpridu i difisil, ti es prosperidadi i liberdadi foi kes ki preferi kore risku, faze, kria – alguns des bira famozu, mas maior parti fika na anonimatu.

Pa nos, es gentis djunta ses pokus aver tenporal, salta oseanus tras di un vida midjor.

Pa nos, es gentis trabadja duru, di sol a sol, na kaus ku maus kondison di trabadju i ku baxu salariu. Pa nos, es gentis ba mora na West, aguenta xikotadas, koba txon duru.

Pa nos, es gentis konbate i more na kabus sima Konkord i Gettysburg, Normandia i Khe Sahn.
Un munti bes, es omis i mudjeris katrisa i sakrifika i trabadja ti ses mo fika bedju pa nu podeba midjora nos bida. Es gentis ta atxaba ma Merka e mas di ki soma di anbisons di kada un; ma Merka e mas inportanti ki tudu diferensas di nasensa, rikeza o moda.

E es kaminhada ki nu ta kontinua oji. Merka inda e tera mas riku i mas poderozu di mundu. Nos trabadjadoris ka sa ta produzi menus ki kel kes ta produziba antis di krizi. Nos kabesa ka sta menus kriativu; nu ta kontinua ta gosta di nos bens i servisus sima na semana pasadu, sima na mes pasadu, sima na anu pasadu. Nos kapasidadi ka bira mas poku. Mas, di serteza ki nu ka sta mas na tenpu di nos kasmurisi, meskinhes, adiamentu di desizons inpopular. Di oji pa dianti, nu ten ki labanta, konko puera, i torna komesa es trabadju di torna faze Merka.

Pa tudu banda nu tene txeu trabadju pa faze. Situason di ekonomia ta eziji ason, korajozu i sen demora, i nu ta aji – ka so pa ten mas trabadju, mas tanbe pa defini novus regra pa nos dezenvolvimentu. Nu ta faze stradas, pontis, redis di eletrisidadi i linhas dijital, tudu pa fasilita nogosi i pa uni-nu. Nu ta labanta siensia pa altura ki el ta merese, nu ta aselera deskobertas teknolojiku pa midjora kualidadi di nos servisus di saudi i baxa se kustu. Nu ta aproveita sol i bentu i teras kultivavel pa da enerjia pa nos karus i fabrikas. Nu ta reforma nos skolas, liseus i universidadis pa adapta-s a ezijensias di novu era. Nu pode faze tudu es kuzas li. I nu ta faze-s fepu.

Ago, ten kes ki ten duvida si nu ta konsigi faze-s fepu – kes ki ta atxa ma kes kuza ki nu ten pa faze e dimas pa nos. Kes genti li ten memoria kurtu. Npos, es gentis dja skese kuzas ki es tera dja ten konsegidu faze dja. Dja es skese kuze ki mudjeris i omis livri e kapas di faze ti ki es ta djunta kabesa ku mesmu objetivu, ti ki es ta djunta nesesidadi ku koraji.

Es pesimistas ka da konta ma txon ses baxu dja muda – es ka da konta ma kes argumentu pulitiku moribundu (ki faze-nu perde tantu tenpu) ka ta sirbi mas. Kuze ki nu ta purgunta oji ka e si funsionarius e txeu dimas o poku dimas, mas sin si servisus sa ta trabadja efikasmenti – si es sa ta konsigi djuda algen atxa trabadju ku salariu dretu, atxa programa di suguransa di saudi ki es pode paga, atxa programa di reforma ki ka ta dexa-s ku xintidu kansadu. La undi resposta e sin – nu ta kontinua ku kes funsionariu. Si resposta e nau – nu ta kaba ku kes servisu o programa. I nos ki ta toma konta di nhos inpostu, nu ten ki responsabilizadu – nu ten ki gasta nhos dinheru ku juis, kaba ku abitus mariadu i ka toma desizons ki ta labanta suspeita. So asi nu ta torna kria konfiansa ki e inportanti di ezisti entri povu i ses governanti.

Nen nu ka ten ki purgunta nos kabesa si merkadu e bon o mau. Forsa di merkadu pa jera rikeza i alarga liberdadi ka ten par. Mas, es krizi ben lenbra-nu ma merkadu, sen fiskalizason, pode sai di kaminhu. Pa otu banda, es krizi ben mostra-nu ma un nason ka pode ba pa frenti duranti txeu tenpu si so rikus ki ta midjora vida. Susesu di nos ekonomia ten stadu da depende di kuantidadi di nos produson, mas tanbe di alkansi di komunhon di nos prosperidadi; mas tanbe di abilidadi di da tudu trabadjador un xansi. Nu ka debe luta pa tudu trabadjador midjora se bida trokadu karidadi, mas sin pabia e midjor kaminhu pa ben-star di nos tudu.

Ku relason a nos defeza komun, nu ka ta aseita ma nu ten ki skodje entri nos suguransa i nos rejimi. E falsu ma nu ten ki skodje. Dibaxu di prigus ki difisilmenti nu ta konsigi imajina, Fundadoris di Nos Nasionalidadi aprova un Konstituison ki ta defende Stadu di Direitu i Direitus di Seris Umanu, un Konstituison midjoradu ku sangi atraves di jerasons. Kes ideal la ta kontinua ta ilumina mundu, i es ka sta di benda. Npos, pa tudu povu i guvernu ki sa ta odja-nu oji, di mas grandis kapital kanba kel aldeia pikinoti undi nha pai nase: Nhos fika ta sabe ma Merka e amigu di tudu nason i omi, mudjer i mininu ki kre un futuru di pas i dignidadi, i ta sabe ma Merka sta prontu pa lidera mas un bes.

Nhos lenbra ma nos antepasadus ka ganha fasismu i komunismu so ku miseis i tankis, mas tanbe ku aliansas forti i konviksons firmi. Nos antepasadus da konta ma so nos ezersitu ka pode proteje-nu. Es da konta ma tanbe nu ka pode trata otus sima da-nu na kabesa. Kontrariu, es ntende ma nos forsa ta aumenta ti ki nu uza-l ku juis; ma nos suguransa ta depende di justeza di nos kauza, forsa di nos ezenplu, kapasidadi apaziguador di nos umildadi i komedimentu.

Nos e guardions des eransa. Orientadu pa es prinsipius mas un bes, nu pode destrui kes novu prigu ki ta eziji sforsus inda maior - ki ta eziji inda maior kooperason i konpreenson entri nasons. Di forma responsavel nu ta komesa dexa Irak ku se povu, i nu ta konsolida es pas na Afganistan ki kusta txeu pa konsigi. Ku amigus antigu i ku ex-inimigus, nu ta trabadja inkansavelmenti pa diminui ameasa nuklear i pa rekua spektru di akesimentu global. Nu ka ta pidi deskulpa pa nos manera di vive, nen nu ka ta tuntunhi na defende-l. I pa kes ki kre atinji ses objetivus atraves di teror i matansa di inosentis, nu ta fla-nhos gosi li ma nos moral e forti i ka pode kebradu; nhos ka pode sobrevive-nu, i nu ta ganha-nhos.

Npos, nu sabe ma nos kultura diversifikadu e un forsa, ka e frakeza. Nos nason ten Kristons, Musulmanus, Judeus, Indus i ateus. Nos nason ten tudu lingua i tradison, di tudu kantu di mundu; i pabia dja nu purba amargus di irasionalidadis di gera sivil i segregason, i pabia dja nu sai di kes situason mariadu la mas forti i unidu, so nu pode akredita ma kes odiu antigu un dia ta kaba; akredita ma bareiras tribal ta dezaparse brevimenti; akredita ma sima mundu sa ta ba ta fika mas pikinoti, asin nos umanismu komun ta ba ta sobresai; akredita ma Merka debe faze se parti na lideransa rumu a un novu era di pas.

Pa Mundu Musulmanu, nos, nu kre sigi un novu kaminhu, alisersadu na interesis komun i na rispetu mutuu. Pa kes lider na diversus parti di mundu ki kre spadja konflitu o kulpa Osidenti pa ses difikuldadis: Nhos fika ta sabe ma nhos povu ka ta ben julga-nhos pa kuzas ki nhos straga, mas pa kuzas ki nhos konstrui. Pa kes ki ta karapati na poder atraves di korupson i artimanha i di tapa opozitoris boka, nhos fika ta sabe ma nhos sta di ladu eradu di storia, mas, nos, nu ta da-nhos mo si nhos dexa di faze soku.

Pa kes povu di kes tera pobri, nu ta promete-nhos ma nu ta trabadja djuntu ku nhos pa faze nhos lugaris da kumida i pa nhos kazas ten agu dentu; pa alimenta famintus i pobris di spritu. I pa kes nason riku sima nos, nu ta fla-s ma nu ka pode kontinua ka ta liga pa sufrimentus fora di nos tera; nen nu ka pode kontinua ta gasta rekursus natural di mundu sen pensa na konsekuensias. Npos, mundu dja muda i nos nu ten ki muda djuntu ku el.

Sima nu sa ta pensa na futuru, nu ta lenbra ku gratidon sinseru di kes Merkanu balenti ki, nes momentu, sa ta patrulha dezertus i montanhas lonjinkuu. Es ten kuzas pa fla-nu oji. Tanbe nos erois ki kai i ki gosi sta nteradu na Arlington ta murmura atraves di anus. Nu ta onra-s non so pabia es e guardions di nos liberdadi, mas tanbe pabia es ta inkorpora spritu di sakrifisiu, vontadi di atxa sentidu di ses bida na kuzas maior di ki es me. Npos, nes momentu – un momentu ki ta defini un jerason – e presizamenti es spritu ki nos tudu debe adikiri.

Na verdadi, pa mas ki governu pode i debe faze, es nason ten ki konta prinsipalmenti ku fe i determinason di povu Merkanu. Ki ta tra-nu des momentu di krizi e kel amabilidadi pa gazadja vizinhus vitima di txeia; e kel solidariedadi di trabadjadoris ki ta preferi reduzi ses oras di trabadju na nves di odja ses kolegas ta kai na dezenpregu; e kel bonberu korajozu ki ta soti nun kaixa di skada xeiu di fumu. Enfin, tanbe e vontadi di pai ku mai di toma konta di ses kriansas ki ta influensia nos destinu.

Talves, nos dezafius e novu. Instrumentus ki nu ta uza pa enfrenta-s pode ser novu. Mas kes valor ki ta garanti nos susesu – amor pa trabadju i onestidadi, koraji i jogu linpu, toleransia i kuriozidadi, lealdadi i patriotismu – es kuzas e antigu. Es kuzas e verdaderu. Es valoris ten sidu un forsa silensiozu di progresu atraves di nos storia. Npos, nu meste reaviva es valoris. Nu meste gosi un novu era di responsabilidadi – kada Merkanu ten ki toma konsiensia ma nu ten obrigasons ku nos kabesa, nos nason i ku mundu. Obrigasons ki nu ka buska, mas ki nu debe aseita kontenti, animadu pa konsiensia ma ka ten nada mas gratifikanti pa nos spiritu, nada mas moldador di nos karater ki da tudu di nos peranti un mison difisil.

Kel li ki e presu i rekonpensa di sidadania.

Kel li e fonti di nos konfiansa – konsiensia ma Dios kre pa nu molda un destinu insertu.

Es e signifikadu di nos liberdadi i nos konvikson – pabia omis, mudjeris i kriansas di tudu rasa i relijion pode djunta pa festeja nes magnifiku Parki, i pabia un omi ki se pai, menus ki 60 anu antis, al podeba inpididu di trabadja nun restauranti des zona, pode gosi presta es mas sagradu juramentu.

Pur isu, nu selebra es dia ku lenbransa di kenha ki, nos, nu e i di grandi distansia ki dja nu anda. Nu lenbra ma na anu di Independensia di Merka, na mes mas friu, un grupinhu di patriotas staba rotxadu na bera di un fogera moribundu, na marjen di un riu jeladu. Es tevi ki sai di kapital. Inimigus sa ta avansaba. Nevi staba manxadu di sangi. Kantu vitoria di nos revoluson staba pa un fiu, pai di nos nason dita es komunikadu pa povu:
“Pa kontadu gentis di manhan ... ma na momentu mas rigorozu di invernu, undi so speransa i virtudi podeba sobrevive ... ma kuandu txomadu sidadi i patria pa pega na arma kontra un prigu komun, nu labanta pa enfrenta[-l].”

Merka, peranti nos prigu komun, nes invernu di nos difikuldadis, nu lenbra es palavras eternamenti atual. Ku speransa i virtudi, nu lansia ku koraji mas un bes nes bentu jeladu, i nu rezisti tenpestadi ki ben. Pa fladu fidjus di nos fidjus ma kantu nu dezafiadu, nu nega para ku es kaminhada, ma nu ka fuji, nen nu ka tuntunhi; i ku odju na orizonti, ajuda di Dios, nu leba pa dianti es grandi prizenti di liberdadi i ntrega-l, ku suguransa, pa jerasons futuru.

Obs: traduson – non ofisial – di ingles;

fonti: http://www.cnn.com/2009/POLITICS/01/20/obama.politics/index.html

Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera