Biblia Na Lingua Di Tera

09-Set-2009

Na dia 4 di junhu di 2009 fazedu lansamentu di Biblia na lingua di tera. Trokadu isu, nu entrevista menbrus di instituison ki faze es traduson – Asosiason Kabuverdianu pa Traduson di Biblia (AKTB).

A NAÇÃO: Son Jeronimu (347-420) traduzi Biblia pa latin. Na finais di sekulu XVII – prinsipius di sekulu XVIII, padri João Ferreira de Almeida traduzi Biblia pa lingua purtuges. Pamodi ki AKTB rezolve traduzi Biblia pa lingua kabuverdianu?

Emanuel: Sima otus povu ten Biblia na ses lingua, anos, tanbe nu kre ten Biblia na nos lingua.

Elisabete: Lingua e kel aspetu kultural mas markanti di identidadi di un povu. Pamodi ki nu ka pode ten Biblia na nos lingua?!

Ivonilde: Ten txeu algen ki ta le Biblia na purtuges i ka ta ntende alguns palavra. Nu ta traduzi Biblia ku palavras konxedu – asi, kes algen li ta le Biblia i ntende-l kel ora ben ntendedu.

Maria: Ten txeu algen ku poku skola. Pur ezenplu, si es le Sumu Saserdoti, es pode ka ntende. Tantu mas ki un di kes signifikadu di palavra sumu e kel kuza ki nu ta bebe. Mas, na kabuverdianu ta sta Xefi di Saserdoti. Asi, es ta ntende midjor.

Magda: Mesmu pa kes ki ka sabe le, ti ki bu le-s Biblia na kabuverdianu, es ta ntende dretu.
Stebu: Mi, N ka e menbru di AKTB. Ami e menbru di Wycliffe Bible Translators (WBT) – un organizason ki ta apoia traduson di Biblia na txeu tera. WBT ta atxa ma Biblia e palavra di Deus i ma Deus ta papia tudu lingua – ma Deus ka ta dispreza nenhun lingua.

Sistema di Nasons Unidu ta defende ma kada povu ten direitu di ten literatura na se lingua. Biblia e un di kes livru mas traduzidu na mundu. Na Biblia, bu ta atxa grandi parti di storia di umanidadi. Mesmu di pontu di vista literariu, Biblia e inportanti pa afirmason di un lingua pabia, na Biblia, bu ta atxa txeu tipu di literatura – sima poezia, proza, kronika, karta, diskursu, storia, etc.

A NAÇÃO: Sr. Stebu, nhu papia-nu un poku di WBT.

Stebu: WBT sta spadjadu pa kuazi tudu tera. El ten serka di 6 mil menbru. Se trabadju e so apoia povus di mundu na traduson di Biblia pa ses linguas.
A NAÇÃO: Pamodi ki AKTB ten stadu ta traduzi Biblia pa lingua kabuverdianu – varianti di Santiagu?

Elisabete: Pabia kuazi tudu menbru di AKTB e di Santiagu; kes poku ki ka e di Santiagu, maioria des e di Fogu, mas dja es ten txeu tenpu li na Santiagu.

Emanuel: Nu sta ku gana pa parse pesoas di otus ilha pa ben traduzi Biblia na ses varianti. Si parse, nu ta apoia-s. Nu konsigi mete na AKTB un joven di Sanvisenti. El komesa traduzi pa varianti di Sanvisenti, mas el ben dexa AKTB.

Stebu: Ami, N ka e Kabuverdianu – ami e Merkanu. N ta nota ma li na Santiagu gentis sta ku mas gana di ten Biblia na kabuverdianu. Fora kel la, Santiagu ten mas algen i mas rekursu. Ten un menbru di AKTB ki e di Sanikulau i ki kre traduzi Biblia pa se varianti ti ki el volta di Brazil.

A NAÇÃO: Pamodi ki kel joven di Sanvisenti dexa AKTB?

Stebu: Es joven benba studa li na Santiagu. El staba ta traduzi pa varianti di Sanvisenti ku txeu npenhu i el staba kontenti ku rezultadus. El ba Sanvisenti di feria. La, algen mata se entuziasmu. Pur isu, el dizanima – npos, es traduson ta eziji txeu sakrifisiu i tradutor ta meste txeu apoiu moral di se ilha.

Emanuel: Un bes tentadu traduson pa varianti di Brava, mas fika pa kaminhu.

A NAÇÃO: Sr. Sérgio Frusoni traduzi Biblia i da-l titulu: “Evanjel kontod d nos moda”.

Stebu: Mas, kel la ka e un traduson di Biblia. Padris kapuxinhu di Italia skrebe, na italianu, un poema sobri kes 4 Evanjelhu. Sr. Frusoni traduzi es poema pa kabuverdianu i da-l titulu:“Evanjel kontod d nos moda”.

Elisabete: Pesoas di diferentis ilha ta ntende kunpanheru, tirandu un palavra o otu. Purtantu, si gentis di otus ilha le es Biblia, es ta ntende-l. Publikason di es Biblia ta ben da kes ki atxa ma es ka ta ntende nos varianti mas koraji pa es djunta pa faze traduson na ses variantis.

A NAÇÃO: Ki mididas ki AKTB toma pa garanti ma nes Biblia sta palavra di Deus sen tra nen po? Kuze ki AKTB faze ki ta permiti-nu kunfia ma palavra di Deus ka sta traduzidu mariadu?

Emanuel: Nu toma txeu midida.
Primeru midida e ba na fonti i non na labada pa pode panha agu mas linpu. Istu e, nu sabe ma Novu Testamentu orijinal sta skrebedu na gregu antigu. Nton, nu ka ba pega Biblia traduzidu na purtuges ki pode ten algun traduson mariadu. Nen nu ka pega Biblia traduzidu na latin ki tanbe pode ten algun traduson tortu. Nu ba pega Biblia orijinal – na gregu antigu.
Sugundu midida e formason relevanti na gregu antigu i na lingua kabuverdianu ki tudu partisipanti na traduson ta resebe. Ki ta da-nu es formason e spesialistas di WBT – organizason mundial ku txeu speriensia na traduson di Biblia pa un monti di linguas.
Terseru midida e uzu di kel teknolojia mas modernu ki ta ezisti na mundu. Efetivamenti, nu ta utiliza un programa informatiku sientifikamenti preparadu i testadu pa WBT. Pa kada versikulu di Biblia na orijinal, es programa – atraves di un monti di janelas – ta po bu dianti un monti di informasons, interpretasons, tradusons i riskus o anomalias dekorenti di vasta speriensia di traduson bibliku, tudu isu na linguas ki, nos (partisipantis), nu konxe midjor sima gregu, purtuges, ingles i kriolu di Gine-Bisau.
Kuartu midida e envolvimentu di mas di 2 dezena di pesoas formadu. Nu ta diskuti, nes grupu, kada palavra na kada versikulu – asi, ku bazi na diversidadi di speriensia linguistiku di kada partisipanti, nu ta skodje kal palavra na nos lingua ki ta leba mensaji di Deus mas dretu.
Kintu midida e envolvimentu di txeu Igreja nes trabadju sima Igreja Adventista, Igreja Baptista, Igreja Nazarenu i Igreja Asenbleia di Deus. Isu ta inpidi-nu di pende pa Igreja A, B o D. Isu ta da-nu un Biblia interdenominasional – un Biblia na metadi kaminhu, sen tra nen po.

Elisabete: Alen di studa txeu Biblia (ker na gregu antigu ker traduzidu na purtuges – varius tipu di traduson – ker traduzidu na ingles ker traduzidu na kriolu di Gine-Bisau), nu tevi senpri apoiu di spesialistas di WBT ki ten txeu konhesimentu di gregu bibliku.

Magda: Tanbe alguns pastor djuda-nu.

Maria: Nu traduzi di gregu pa kabuverdianu. Dipos, nu pega na nos traduson final, nu traduzi-l di kabuverdianu pa purtuges pa konpara-l ku otus traduson di Biblia na purtuges – isu ta txomadu verifikason di retrotraduson.

Stebu: Ti ki es kaba traduzi, kel testu ta pasa pa mas 6 revizon ki teknikus na linguistika i na traduson, lideris di Igrejas i publiku alvu ta faze.

Ivonilde: Na fin di tudu es trabadju, un konsultor internasional ben avalia nos trabadju i el fla ma nos traduson sta eselenti, ma fika dretu.

Stebu: Kel konsultor la ta faze konsulta final. Alen di konpara kada versikulu na kabuverdianu ku se ekivalenti na gregu, el ta testa traduson di es manera li: konsultor ta po un pesoa ki ka konxe Biblia pa le un parti di traduson i pa splika-l; konsultor ta pega kel mesmu parti di traduson, el ta po un otu pesoa ki ka konxe Biblia pa le-l i pa splika-l; si kes 2 pesoa ntende dretu, splika dretu, nton konsultor ta konklui ma kel parti di traduson sta dretu; dipos konsultor ta faze mesmu kuza ku tudu kes otu parti di traduson.
Traduson, di tudu modi, e un prosesu ki ka ta kaba. Dipos di publikadu Biblia, ta fikadu ta akonpanha reason di leitoris, pa odja kuze ki pode midjoradu. Pur ezenplu, na 2004 fazedu primeru edison di “Evanjelhu di Lukas”. Gosi, es evanjelhu publikadu di novu djuntu ku, des bes, “Atus di Apostolus”. Nes 2º edison, “Evanjelhu di Lukas” ten alguns midjoria.

A NAÇÃO: Kal ki e perfil des konsultor internasional? Ki formason ki el ten? Kal ki e se speriensia nes aria?

Stebu: El ten doutoramentu na linguistika. Se tezi di doutoramentu e sobri gregu. Istu e, el ten studus aprofundadu di gregu enkuantu linguista. Se studu linguistiku di gregu e mutu mas profundu ki kel ki un pastor ta faze. El txoma Sebastian Flor i parse-m ma, mi ku el, nu komesa trabadja na WBT na mesmu anu – 1983.

A NAÇÃO: Sr. Stebu, modi nhu ta txomadu na nomi di igreja? Kal ki e formason di-nho?

Stebu: Stephen Grahan. N ten mestradu na sosio-linguistika. N sta na fin di doutoramentu. Ti ki N volta pa Merka, N ta ba familiarizadu ku ultimus nobidadi di linguistika i, a sigir, N ta ntrega nha tezi di doutoramentu.

A NAÇÃO: Sr. Stebu, mudjer di-nho (Trina) ta da AKTB apoiu tanbe, djuntu ku nho. Kal ki e se nomi di igreja? Kal ki e se formason? Kal ki e se speriensia?

Stebu: Se nomi di igreja e Katrina Grahan. El resebe formason ki nos tudu ta resebe na WBT pa traduzi Biblia. Se speriensia ta konsentra na alfabetizason.

A NAÇÃO: Kes otu Igreja li na Santiagu ki ta sigi Biblia, es pode entra na AKTB tanbe?

Emanuel: AKTB sta abertu pa resebe tudu Igreja ki ta sigi Biblia. Nu ta pruveta es oportunidadi li pa konvida otus Igreja ki kre djunta ku nos pa po Biblia na nos lingua.
A NAÇÃO: Na ki lugar ku ki lugar ki ta bendedu Biblia traduzidu na kabuverdianu?

Magda: Li na Praia: na alguns livraria sima Palasiu di Kultura “Ildo Lobo”, Papelaria Académica, Livraria Saber i otus. Alguns pastor tanbe ta bende. Biblioteka Nasional ta bende-l na feiras di livru ki el ta partisipa na tudu banda li na Kabu Verdi i na stranjeru.

Stebu: Na Lisboa: na Livraria Baptista; na Brockton: na livraria Heritage House. Alguns igreja la na Merka tanbe ta bende.

A NAÇÃO: Gentis di nhos Igrejas ten stadu ta gosta di Biblia na ses lingua?
Elisabete: Na nha Igreja Asenbleia di Deus, tudu mundu gosta. Alias, nha maridu e pastor i el ta prega senpri na nos lingua. Mas, e ka so gentis di nha Igreja ki sa ta gosta di Biblia na ses lingua! Un dia algen fla-m ma el kustuma le “Evanjelhu di Lukas” traduzidu na kabuverdianu ti ki el ta ba vizita un sentru di idozus li na Praia. Ma kes idozu ta fika tantu sabi ki ka ta da nen pa splika. Ma es ta fika asi pabia nunka es obiba palavra di Deus na ses lingua.

Emanuel: Na nha Igreja Baptista, kuazi tudu algen gosta. Un o otu (partikularmenti kes mas idozu) ta fla “mas, nos nu nase nu atxa Biblia asi – na purtuges...” Nton, nu ta splika-s ma Biblia orijinal e na gregu i ebraiku, ma alguns sekulu dipos Biblia traduzidu pa latin i ka dura li el traduzidu pa purtuges...

Magda: Na nha Igreja Nazarenu, persentaji di kes ki ta apoia ten stadu ta aumenta. Pur ezenplu, na ultimu dumingu, kantu N leba es nobu edison di Biblia ki (na nves di 1 livru sima na edison di 2004) ten 2 livru (“Evanjelhu di Lukas” i “Atus di Apostolus”), txeu algen kunpra-l.

A NAÇÃO: Kal ki e persentaji di Novu Testamentu ki dja sta publikadu?

Emanuel: Serka di 26%.

A NAÇÃO: Nhos ten otus mensaji pa manda leitoris?

Emanuel: Midjor manera ki Kabuverdianus ten di djuda labanta ses lingua i di djuda-nu e pa es kunpra Biblia na kabuverdianu. Otu manera di djuda e pa es le-l i da-nu sujestons modi nu pode midjora-l sima kontise ku “Evanjelhu di Lukas” (1º edison). Tanbe nu ta meste mas patrosinadoris. Statutus di AKTB sta publikadu na Boletin Ofisial, III serie, nº 31, di 1 di Agostu di 2008. Nos enderesus: 97 – Avenida Amílcar Cabral, Plateau – CP 189/C – Praia (ultimu andar di prediu BCN) – e-mail: nakabuverdianu@live.com – tel.: (238) 988 1366.

Elisabete: Pa Kabuverdianu sperimenta le Biblia na se lingua – na primerus linha ta parse-l difisil, mas, dentu faxi, el ta abitua i el ta xinti ma palavra di Deus ta kai-l na fundu se korason i asi el ta fika mas pertu di Deus.

Stebu: Mi e stranjeru, mas N ta spera ma Stadu ta ofisializa lingua kabuverdianu.

Fonti: A NAÇÃO