BÉ, MERKANU É KA TXAKÓTA NAU!

Agnelo A. Montrond

D. Néta nasi na Kabu Verdi. El é di Somada, ilha di Santiagu. Se pai é sanpadjudu di Fogu, di Mustéru, má se mai é badia la di Tarrafal. El é kazadu ku Sr. Furtado. Se maridu nasi na Maiu má el kria na Praia. Es ten sinku fidju: dôs é matxu y três é fémia. Se pruméru fidju txôma Manel António y el nasi na kinzi di nuvénbru di mil noviséntus y oitenta y kuatu. Nómi di últimu fidju di D. Néta é Rosa. Rosa ten dizaséti anu di idadi. El ben Mérka na anu pasadu. Dja ten alguns anus ki se pai, se mai y ses irmuns sta li na Mérka. Dj’es prendi papia inglês y es sta sabi na es térra.

D. Néta dja tra se papel di sidadon Merkanu. Fika-l só pasaporti pa-l tra. Má kel é fásil. É ka ten mutu lida. É só ba kurreius paga un dinherinhu y dipôs es ta manda-l se pasaporti na kaza. Komu dja-l tene tudu pagu, bu podi flâ ma brevimenti el ta teni se pasaporti na bolsu. D. Néta fla: “Mi, dja-m branku dja. Ken ki ka krê dexa. Só N ta reza y N ta pidi Déus pa da-m saudi y libra-m di tudu mal y tudu prigu di mundu. Aian, pa libra-m di bóka fédi tanbê. Pur isu N ta bai misa tudu dia dimingu y N ten un rozadi grandi na kabisera kama. N ten térsu na nha karru tanbê. Mi N ta anda sénpri ku Déus y nada ka ta buli-m.”

Fortunato, sugundu fidju di D. Néta, inda ka tra papel. El sta na skóla y el sta ta studa riju, ku unhas y denti, pa-l odja si el ta konsigi tra di sel tanbê. Gósi li, ken ki ka é sidadon Merkanu ka sta suguru n’es térra. Es podi manda-bu pa bu térra kalker óra.

Rosa, kodé di D. Néta, sta na skóla. El fla-nu ma kel liséu di Brockton é uma grandi! Rosa fla: “Avé, fladu ma la ten más di sinku mil studanti. Krédu! Forti liséu grandi. Konparadu ku k’el la, liséu di Praia é ka nada. Ná, tanbê ten algen txeu na Brockton. Txeu algen ka sabi ma ten sérka di sén mil algen só na Brockton. Kantu ki-m fla nha mai númeru di alunus ki ten na liséu di Brockton, el fika ku bóka abértu y el fla-m: “Ka bu fla! Ná, N ka ta kardita. Otustantu minis ta sta la?” Sin, ten txeu mininus kabuverdianu, aitianu, spanhol, brazileru, angulanu, purtugês, xinês, etc. Kuazi trinta pur séntu di alunus di liséu di Brockton é “minoria”. Y nos é txeu ki ta sta na prugrama bilingi (bilingual Education). N sta kontenti ma nha pai matrikula-m na kel prugrama bilingi la. Si ka fosi kel prugrama la, N ka sabi modi ki N ta fazeba. Inda simé tudu kuza sta ta parse-m stranhu: livrus é só na inglês, kumida di skóla é ka sabi y N ka gosta d’el própi, txeu algen ta papia ku mi y N ka ta intendi kuazi nada, ten uns gentis stranhu y diferenti. Mi, inda N ka ten ninhun amigu la. Ainda pur sima N kumesa aula atrazadu. Purtantu mi, N sta atxa tudu kuza difísil li. Nhas primus ki pudia djudaba mi sta tudu na kulégiu lonji di li. Má N ka ta dizanima. Ku forsa y koraji N ta vensi tudu es difikuldadis.”

D. Néta y Sr. Furtado kunpra boa kaza. Ses kaza fika ben situadu y é kaza di dôs família. Es ta mora di riba y es ta renda di baxu. Es é sabidu. Kel rénda ki es ta resébi ta djuda-s paga banku (mortgage).

Manel António, k’é terseru fidju di D. Néta, ten dôs trabadju. Ti k’el sai di kaza sinku óra di palmanhan, el ta ben txiga kaza kuazi onzi óra noti. Koitadu! Dje-l ta sta kansadu. Má tanbê el ta fazi un bokadu dinhéru. É sin, vida na Mérka é duru má bu ta ten tudu kuza ki bu krê. Ali, kuazi tudu algen ten se kaza sabi, bon karru, etc. Si bu duensi ten bons dotoris, ten bon ospital y tudu más ki é prisizu pa trata un duenti. Alén disu, Merkanus é drêtu y es gosta di kabuverdianus. Agó ti kriolu kabuverdianu, Merkanu sta ta prendi. Bé, Merkanu é ka txakóta nau!

Agnelo A. Montrond